5E Lesson Plan Design

5E ಪಾಠ ಯೋಜನೆ ಮಾದರಿ: ರಚನಾತ್ಮಕ ಕಲಿಕೆಯ ಮೂಲಭೂತ ಸೂತ್ರಗಳು

5E Lesson Plan Design ಶಿಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ, ಪಾಠ ಯೋಜನೆ ತಯಾರಿಸುವುದು ಶಿಕ್ಷಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಧಾನಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ರಚನಾತ್ಮಕ (Constructivist) ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿಸಲು 5E ಮಾದರಿಯು ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯು 1987 ರಲ್ಲಿ ರಾಬರ್ಟ್ ಬೈಬಿ (Roger Bybee) ಅವರಿಂದ ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಬೋಧನಾ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. 5E ಮಾದರಿಯು ಪಾಠ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಐದು ಹಂತಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯು ಕೇವಲ ವಿಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಗಣಿತಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ; ನಾವು ನಮ್ಮ ವಿಷಯಗಳ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

5E ಮಾದರಿಯ ಮೂಲ ತತ್ವಗಳು (Constructivism)

5E ಮಾದರಿಯು ರಚನಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ, ಇದು ಕಲಿಕೆಯು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ಹಿಂದಿನ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. 5E ವಿಧಾನದ ಮೂಲಭೂತ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ: 1. ಜ್ಞಾನದ ಅನನ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣ: ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಮಾಣವು ಅನನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ (Unique) ಮತ್ತು ಇದು ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಅನನ್ಯ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುವುದಿಲ್ಲ. 2. ಅಂತರಕ್ರಿಯೆ (Interactions): ಜ್ಞಾನದ ನಿರ್ಮಾಣವು ಅಂತರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಕಲಿಯುವವರ ನಡುವಿನ ಅಂತರಕ್ರಿಯೆ, ಕಲಿಯುವವರು ಮತ್ತು ಕಲಿಯುವವರ ನಡುವಿನ ಅಂತರಕ್ರಿಯೆ, ಮತ್ತು ಕಲಿಯುವವರು ಹಾಗೂ ವಿಷಯದ ನಡುವಿನ ಅಂತರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿರಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚು ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ (Interactive) ವಾತಾವರಣವು ಉತ್ತಮ ಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. 3. ಶಿಕ್ಷಕರ ಪಾತ್ರ: ರಚನಾತ್ಮಕ ತರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಕರು ವಿಷಯ ನಿಯಂತ್ರಕ ಅಥವಾ ಸರಬರಾಜುದಾರರಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ, ಅವರು ಸುಗಮಕಾರರಾಗಿ (Facilitator) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಾಠ ಯೋಜನೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಕ ನಿಯಂತ್ರಿತವಾಗಿದ್ದವು, ಆದರೆ ರಚನಾತ್ಮಕ ಮಾದರಿಯು ಹಾಗೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.

5E ಪಾಠ ಯೋಜನೆಯ ಹಂತಗಳು (The 5 E’s)

5E ಮಾದರಿಯು ಇಡೀ ತರಗತಿ ಯೋಜನೆಯು ಐದು ಮೂಲಭೂತ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ.

1. Engage (ಸಂಲಗ್ನಗೊಳಿಸಿ/ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ) ಇದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ ಮತ್ತು ಅವರ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಹಂತವಾಗಿದೆ. • ಉದ್ದೇಶ: ಕಲಿಯುವವರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವುದು, ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು (prior knowledge) ಹೊರಗೆಡಹಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು. • ಕ್ರಿಯೆಗಳು: ನೇರ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದನ್ನು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ. ಬದಲಿಗೆ, ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ನೀವು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು, ಹಾಡುಗಳನ್ನು, ನಾಟಕದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು, ವೀಡಿಯೊಗಳನ್ನು, ಅಥವಾ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ವಿಭಿನ್ನ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ.

2. Explore (ಅನ್ವೇಷಿಸಿ) ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಕರು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ (hands-on) ಅಥವಾ ಮಾನಸಿಕ (minds-on) ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. • ಉದ್ದೇಶ: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಲು, ತನಿಖೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಸಮಯವನ್ನು ನೀಡುವುದು. "ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಲಿಯುವುದಕ್ಕೆ" (Learning by doing) ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. • ಕ್ರಿಯೆಗಳು: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಚರ್ಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗರಿಷ್ಠ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬೇಕು. ಶಿಕ್ಷಕರು ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಕೆಲವು ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸಬಹುದು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಕರ ಪಾತ್ರವು ಕನಿಷ್ಠವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

3. Explain (ವಿವರಿಸಿ) ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಪದಗಳು ಮತ್ತು ಶಬ್ದಕೋಶಗಳ ಔಪಚಾರಿಕ ಪರಿಚಯದ ಹಂತವಾಗಿದೆ. • ಉದ್ದೇಶ: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಅನ್ವೇಷಣೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಹೊಸ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹಳೆಯ ಅನುಭವಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ಪರಿಕಲ್ಪನಾ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು (Conceptual Understanding) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು. • ಶಿಕ್ಷಕರ ಪಾತ್ರ: ಹಿಂದಿನ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ (Engage ಮತ್ತು Explore) ಶಿಕ್ಷಕರ ಪಾತ್ರ ಕನಿಷ್ಠವಾಗಿದ್ದರೆ, ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ (Meaningful Intervention) ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ತಮ್ಮ ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದಾಗ, ಯಾವುದೇ ತಪ್ಪು ಕಲ್ಪನೆಗಳು (misconceptions) ಅಥವಾ ನ್ಯೂನತೆಗಳಿದ್ದರೆ, ಶಿಕ್ಷಕರು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬೇಕು.

4. Elaborate (ವಿಸ್ತರಿಸಿ) ಇದು ಜ್ಞಾನದ ಅನ್ವಯದ (Application of Knowledge) ಹಂತವಾಗಿದೆ. • ಉದ್ದೇಶ: ಕಲಿಯುವವರು Explanate ಹಂತದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು, ನೈಜ-ಜೀವನದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ (Real-life situations) ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. • ಕ್ರಿಯೆಗಳು: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು (Problem-solving) ಅಥವಾ ಹೊಸ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದು. ಇದು ಕಲಿಕೆಯ ಆಳವಾದ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

5. Evaluate (ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಿ) ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಲಿಕಾ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಾಧಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಕರು ಅವರ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುತ್ತಾರೆ. • ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ ಸ್ವರೂಪ: 5E ವಿಧಾನವು ಫಾರ್ಮೇಟಿವ್ ಅಸೆಸ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗೆ (Assessment For Learning) ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕಲಿಯುವವರ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಬಲ ತುಂಬಲು ಮತ್ತು ಅವರು ಕಲಿಯುತ್ತಲೇ ಇರುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಈ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಕೇವಲ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಅಥವಾ ಪಾಸ್/ಫೇಲ್ ಮಾಡಲು ಅಲ್ಲ. • ಸಮಯ: ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವು ಕೇವಲ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಪಾಠದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. • ಸಾಧನಗಳು: ಶಿಕ್ಷಕರು ಅವಲೋಕನ (Observation), ಮೌಖಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು (Interviews), ಪರಿಕಲ್ಪನಾ ನಕ್ಷೆಗಳು (Concept Maps), ಪ್ರಸ್ತುತಿಗಳು (Presentations), ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಪತ್ರಗಳನ್ನು (Worksheets) ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ವಿವಿಧ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು.

ಕಲಿಕಾ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ

ಯಾವುದೇ ಪಾಠ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು, ಕಲಿಕಾ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು (Learning Objectives) ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಉತ್ತಮ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಕಲಿಕಾ ಉದ್ದೇಶವು ಮೂರು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು: 1. ಕಲಿಕಾ ಫಲಿತಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ: ಪ್ರತಿ ಉದ್ದೇಶವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಲಿಕಾ ಫಲಿತಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರಬೇಕು. 2. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಕೇಂದ್ರಿತ: ಉದ್ದೇಶವು ಶಿಕ್ಷಕ-ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿರದೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿರಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, "ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವಿವರಣೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ" (Student explains) ಎನ್ನುವುದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಕೇಂದ್ರಿತ ಉದ್ದೇಶ. 3. ಅಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವಂತದ್ದು (Measurable): ಉದ್ದೇಶಗಳು "ತಿಳಿದಿರುವ" (know) ಅಥವಾ "ಕಲಿಯುವ" (learn) ಮುಂತಾದ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಪದಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಾರದು. ಬದಲಿಗೆ, ಅವು ಅಳೆಯಬಹುದಾದ ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳನ್ನು (Action Verbs) ಬಳಸಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: 'ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ' (explains), 'ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾನೆ' (defines), 'ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ' (presents), ಅಥವಾ 'ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ' (classifies). ಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ನಿಮ್ಮ ವಿಷಯದ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ (ಜ್ಞಾನ, ತಿಳುವಳಿಕೆ, ಅನ್ವಯ, ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ, ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ, ಸೃಷ್ಟಿ) ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, 5E ಮಾದರಿಯು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ತರಗತಿಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕಂಠಪಾಠವನ್ನು (memorization) ತಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಪಾಠ ಯೋಜನೆ ರಚಿಸಲು, ಯಾವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಯಾವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ವಿಷಯವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. 5E ಪಾಠ ಯೋಜನೆ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬಳಸುವುದು, ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಇಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು (ಹಂತವನ್ನು) ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ ಇರಿಸುವಂತಿದೆ, ಇದು ಜ್ಞಾನದ ಭದ್ರವಾದ ರಚನೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.